પિતા- જૂના જમાનામાં પોતાની મૂછો પર હાથ ફેરવીને ગર્વથી કહી શકતો એક પુરુષ કે એના બાળકો ક્યાં અને કેવી રીતે મોટા થઈ ગયા એ વાતનો એને ખ્યાલ પણ ન રહ્યો. પિતા- આજના જમાનામાં ક્લીન શેવથી માંડીને જુદી જુદી ફેશનની દાઢી ધરાવતો એક પુરુષ જે પોતાનાં સંતાન માટે ગમે તે કરી છૂટવા તૈયાર છે અને સંતાનની દરેક નાની બાબતનું ધ્યાન રાખવામાં એને કોઈ અહંકાર નડતો નથી. પિતા- એક પુરુષ જે મોટેભાગે ફરિયાદ કરતો નથી કે આ સમસ્યા છે માટે સંતાનનો આ શોખ પૂરો નહીં થાય. પિતા- એક પુરુષ જે પોતે પણ અંદરથી તો કોમળ જ છે, પણ બહારથી એકદમ કઠોર દેખાવાનો ડોળ કરે છે. પિતા- એક પુરુષ જે પોતાના દીકરા અને દીકરીને અનુક્રમે રાજકુમાર અને રાજકુમારી જ ગણે છે. પિતા- એક પુરુષ જે હમેંશા ઇચ્છે છે કે એને જે જિંદગી મળી છે એનાથી વધારે સારી જિંદગી એના સંતાનને મળે.
મોટેભાગે સંતાન માટે મા વધારે મહત્વની રહે છે અને પિતાની ઘણી નાની વાતો સંતાનને યાદ રહેતી નથી. તો મારા અનુભવો અને યાદોને આધારે કદાચ તમને થોડી વાતો યાદ આવી જશે એમ વિચારીને કેટલીક લાગણીઓ આ ફકરામાં લખી રહ્યો છું... ચાલતાં નહોતું આવડતું ત્યારે પિતા આંગળી પકડી જ રાખતા એ યાદ છે? વિવિધ ફૂલો અને પશુઓ કે પંખીઓ વિશે પૂછીને પિતાને નાનપણમાં હેરાન કરી મૂકતા એ યાદ છે? આ વસ્તુ આમ કેમ છે અને આમ કેમ ન થાય એ બધી જ વાતોનો જવાબ આપતા પિતા યાદ છે? શાળાનો પહેલો દિવસ યાદ છે જ્યારે પિતા આંગળી પકડીને મૂકવા આવેલા? (મને તો તેડીને મૂકવા આવેલા!!) દરરોજ શાળામાં આજે શું કર્યુથી માંડીને ગૃહકાર્ય વિશે પૂછતા પિતા યાદ છે? ઘણી બધી વખત એમને ખ્યાલ હોય કે સંતાનની ઊંચાઈ નહીં વધી હોય તો પણ ઊંચાઈ માપતાં પિતા યાદ છે? સાઇકલ શીખવાડતી વખતે પિતા સાઇકલ છોડી મૂકે ત્યારે લાગતો ડર યાદ છે? રવિવારની સવાર યાદ છે જ્યારે પિતા આપણી સાથે ગમતી રમતો રમતાં હતાં? ક્યારેય પિતાનાં ખોળામાં માથું મૂકીને કે ખભે માથું ઢાળીને સૂઈ ગયાનું સાંભરે છે? શાળા પછી કૉલેજનાં પ્રવેશ માટેની માથાકૂટ કરતાં પિતા યાદ છે? પિતાને જ્યારે પહેલી નોકરીનો પગાર કહ્યો ત્યારે એમની આંખોની ચમક કે ચહેરાનું હાસ્ય યાદ છે? તમે પિતાની આ પ્રકારની યાદોને આ પળમાં ઝળઝળિયાં ધરાવતી આંખો સાથે મહેસૂસ કરી શક્યા હશો તો મને ખૂબ જ આનંદ થશે.
પીઠ થાબડીને શાબાશી આપતો એક પુરુષ કે ગળે લગાડીને માફ કરી દેતો એક પુરુષ મોટેભાગે સંતાનની હાજરીમાં રડતો નથી. એ જ બાપ કન્યાવિદાય સમયે મન મૂકીને રડી લે છે. એક બાપ મોટેભાગે સંતાનની આગળ પોતાનું દુ:ખ, પોતાની તકલીફ કે સમસ્યા વિશે વાત કરતો નથી. કારણ કે એ ક્યારેય ઇચ્છતો નથી કે એની તકલીફથી સંતાન દુ:ખી થાય. મા વિશે હમેંશા સારુ સારુ લખવામાં આવે છે. બાપ વિશે કેમ શાળામાં કોઈ નિબંધ હોતો નથી, એ મને આજ સુધી ખ્યાલ આવ્યો નથી. પિતા ધીમે ધીમે વૃધ્ધ થાય છે એ સમયે જો આપણે એમને સહારો ન આપીએ તો તેઓનું કોઈ જ નથી. એ બાપ જે નાનપણમાં આપણી આંગળી પકડીને સહારો આપે છે, વૃધ્ધત્વમાં આપણે તે જ બાપની આંગળી પકડીને સહારો આપવામાં કોઈ જ શરમ ન રાખવી જોઈએ.
મોટેભાગે સંતાન માટે મા વધારે મહત્વની રહે છે અને પિતાની ઘણી નાની વાતો સંતાનને યાદ રહેતી નથી. તો મારા અનુભવો અને યાદોને આધારે કદાચ તમને થોડી વાતો યાદ આવી જશે એમ વિચારીને કેટલીક લાગણીઓ આ ફકરામાં લખી રહ્યો છું... ચાલતાં નહોતું આવડતું ત્યારે પિતા આંગળી પકડી જ રાખતા એ યાદ છે? વિવિધ ફૂલો અને પશુઓ કે પંખીઓ વિશે પૂછીને પિતાને નાનપણમાં હેરાન કરી મૂકતા એ યાદ છે? આ વસ્તુ આમ કેમ છે અને આમ કેમ ન થાય એ બધી જ વાતોનો જવાબ આપતા પિતા યાદ છે? શાળાનો પહેલો દિવસ યાદ છે જ્યારે પિતા આંગળી પકડીને મૂકવા આવેલા? (મને તો તેડીને મૂકવા આવેલા!!) દરરોજ શાળામાં આજે શું કર્યુથી માંડીને ગૃહકાર્ય વિશે પૂછતા પિતા યાદ છે? ઘણી બધી વખત એમને ખ્યાલ હોય કે સંતાનની ઊંચાઈ નહીં વધી હોય તો પણ ઊંચાઈ માપતાં પિતા યાદ છે? સાઇકલ શીખવાડતી વખતે પિતા સાઇકલ છોડી મૂકે ત્યારે લાગતો ડર યાદ છે? રવિવારની સવાર યાદ છે જ્યારે પિતા આપણી સાથે ગમતી રમતો રમતાં હતાં? ક્યારેય પિતાનાં ખોળામાં માથું મૂકીને કે ખભે માથું ઢાળીને સૂઈ ગયાનું સાંભરે છે? શાળા પછી કૉલેજનાં પ્રવેશ માટેની માથાકૂટ કરતાં પિતા યાદ છે? પિતાને જ્યારે પહેલી નોકરીનો પગાર કહ્યો ત્યારે એમની આંખોની ચમક કે ચહેરાનું હાસ્ય યાદ છે? તમે પિતાની આ પ્રકારની યાદોને આ પળમાં ઝળઝળિયાં ધરાવતી આંખો સાથે મહેસૂસ કરી શક્યા હશો તો મને ખૂબ જ આનંદ થશે.
પીઠ થાબડીને શાબાશી આપતો એક પુરુષ કે ગળે લગાડીને માફ કરી દેતો એક પુરુષ મોટેભાગે સંતાનની હાજરીમાં રડતો નથી. એ જ બાપ કન્યાવિદાય સમયે મન મૂકીને રડી લે છે. એક બાપ મોટેભાગે સંતાનની આગળ પોતાનું દુ:ખ, પોતાની તકલીફ કે સમસ્યા વિશે વાત કરતો નથી. કારણ કે એ ક્યારેય ઇચ્છતો નથી કે એની તકલીફથી સંતાન દુ:ખી થાય. મા વિશે હમેંશા સારુ સારુ લખવામાં આવે છે. બાપ વિશે કેમ શાળામાં કોઈ નિબંધ હોતો નથી, એ મને આજ સુધી ખ્યાલ આવ્યો નથી. પિતા ધીમે ધીમે વૃધ્ધ થાય છે એ સમયે જો આપણે એમને સહારો ન આપીએ તો તેઓનું કોઈ જ નથી. એ બાપ જે નાનપણમાં આપણી આંગળી પકડીને સહારો આપે છે, વૃધ્ધત્વમાં આપણે તે જ બાપની આંગળી પકડીને સહારો આપવામાં કોઈ જ શરમ ન રાખવી જોઈએ.
સાહિત્ય અને સિનેમાની અંદર પિતાને માટે માન છે જ. ઈતિહાસમાં પણ નંદ, વસુદેવ, દશરથ, જોસેફ જેવા પુરુષો મહાન વ્યક્તિઓનાં પિતા તરીકે જાણીતા છે. સાહિત્ય અને સિનેમાની અંદર પિતા વિશેનો ઉલ્લેખ અથવા પિતાનાં પાત્રો વિશે મને જેટલો ખ્યાલ છે, તેટલી કૃતિઓ/ફિલ્મો વિશે ટૂંકાણમાં લખી રહ્યો છું. ચંદ્રકાંત બક્ષીની નવલકથા 'પ્રિય નીકી' પિતા અને પુત્રી વિશે વાત કરતી ખૂબ જ સુંદર વાર્તા છે. કાજલ ઓઝા વૈધનું પુસ્તક 'વ્હાલી આસ્થા' પિતા તરફથી પુત્રીને લખવામાં આવેલા સુંદર પત્રો છે, જે દીકરીને દરેક પળમાં જિંદગી વિશે કંઈક શીખવાડનાર ભેટ બની રહે તેમ છે. (પ્રિય નીકી અને વ્હાલી આસ્થા બંને પુસ્તકો વિશે મેં લખેલી બ્લૉગ પોસ્ટ્સની લીંક આ પોસ્ટને અંતે મૂકી છે.) ખાલિદ હુસૈનીની નવલકથા 'ધ કાઇટ રનર' પણ પિતા અને પુત્ર વચ્ચેનો સંવાદ અને એકબીજા પ્રત્યેની કાળજી સંવેદનશીલ રીતે રજૂ કરે છે. દિગ્દર્શક કે. આસિફની મહાન હિન્દી ફિલ્મ 'મુઘલ-એ-આઝમ' ઈતિહાસનાં પ્રખ્યાત પાત્રો અકબર અને સલીમનો સંબંધ રજૂ કરે છે. શેખર કપૂરની ફિલ્મ 'માસૂમ' મજબૂર પિતાની લાગણીઓ દર્શાવે છે. આર. બાલ્કિની ફિલ્મ 'પા' મેં જોઈ નથી, પરંતુ હું ખાતરીપૂર્વક લખી રહ્યો છું કે એ પણ એક પિતા અને પુત્રનાં સંબંધ પરની સુંદર ફિલ્મ હશે. રવિ ચોપરાની ફિલ્મ 'બાગબાન' સંતાનો અને માતા-પિતા પરની કદાચ સૌથી લાગણીશીલ ફિલ્મ છે, જે ફિલ્મમાં જ્યારે સગા દીકરાઓ મા-બાપને પોતાની પાસે રાખવા તૈયાર થતા નથી, ત્યારે દત્તકપુત્ર તેમની કાળજી લે છે. રવિ ચોપરાની જ બીજી એક ફિલ્મ 'બાબુલ' સસરાને બાપથી પણ વિશેષ દરજ્જો આપે છે. 'બાબુલ' ફિલ્મમાં એક પિતા પોતાના પુત્રનાં મૃત્યુ પછી પુત્રવધૂનાં બીજા લગ્ન કરાવતી વખતે પોતે કન્યાદાન કરે છે. આદિત્ય ચોપરાની ફિલ્મ 'દિલવાલે દુલ્હનિયા લે જાયેંગે' પિતા-પુત્ર વચ્ચેનો એક નવો જ અંદાજ રજૂ કરે છે, જે એ સમય કરતાં થોડોક આગળ પડતો જરૂર કહી શકાય. કરણ જોહરની 'કુછ કુછ હોતા હૈ' ફિલ્મમાં એક પિતા દીકરીને મા વિના ઉછેરીને મોટી કરે છે. કરણ જોહરની જ 'કભી ખુશી કભી ગમ' પિતાનો અહંકાર રજૂ કરે છે, તો કરણ જોહરની જ 'કભી અલવિદા ના કહેના' ફિલ્મમાં એક 'કૂલ ડેડ' તરીકે અમિતાભ બચ્ચન પણ છે અને એક હમેંશા ગુસ્સે રહેતા પિતા તરીકે શાહરુખ ખાન પણ. વિક્રમાદિત્ય મોટવાણેની પ્રથમ ફિલ્મ 'ઉડાન' એક બાપ જે પોતાના સંતાનને કોઈ જ આઝાદી આપતો નથી અને સંતાનની કોઈ જ સંભાળ રાખતો નથી તેની વાત માંડે છે, તેમની બીજી ફિલ્મ 'લૂટેરા'માં તેનાથી એકદમ વિપરીત એક બાપ માટે પુત્રીની ખુશી સૌથી મહત્વની છે. કબીર ખાનની 'બજરંગી ભાઈજાન' પિતા વિશે ઉલ્લેખ કરતી નથી, પરંતુ એક મૂંગી દીકરીને પોતાના દેશ સુધી પહોંચાડતું સલમાન ખાનનું પાત્ર તે દીકરીને માટે પિતાતુલ્ય બની રહે છે. શકુન બત્રાની ફિલ્મ 'કપૂર એન્ડ સન્સ' જે પરિવાર વિશે વાત કરે છે, તેમાં પિતા અને પુત્રનો સંબંધ ખૂબ તણાવભર્યો છે. વિપુલ અમૃતલાલ શાહની ફિલ્મ 'નમસ્તે લંડન' એક દીકરી જે પોતાની જાતને બ્રિટિશર જ ગણાવે છે, જે પોતાની જાતને ભારતીય ગણવા તૈયાર નથી, તેના પિતા સાથેના સંબંધો તેમજ બાપ પોતાની દીકરીને ભારતીય મૂળ તરફ પરત લઈ જાય છે તેની વાર્તા માંડે છે. શૂજિત સિરકારની ફિલ્મ 'પિકુ' આધુનિક પિતા પુત્રીનો સંબંધ રજૂ કરે છે, જ્યાં દીકરી આર્કિટેક્ટ છે, અપરિણીત છે, પોતાના પિતાની સંભાળ રાખવા માટે. નિતેશ તિવારીની ફિલ્મ 'દંગલ' કુસ્તીબાજ પિતા મહાવીર અને દીકરીઓ ગીતા અને બબિતા વિશે વાત કરે છે, જેમાં એક બાપ સમાજનાં જૂના નિયમો સામે જંગ છેડીને પોતાની દીકરીઓને કુસ્તીમાં જીતતી જોવા માંગે છે. અયાન મુખર્જીની બંને ફિલ્મો 'વેક અપ સિડ' અને 'યે જવાની હૈ દીવાની' પણ થોડેક અંશે સંતાનની ખૂબ કાળજી રાખતા પિતા વિશે વાત કરે છે. બંને ફિલ્મો અનુક્રમે 'વેક અપ સિડ' અને 'યે જવાની હૈ દીવાની'માં રણબીરનાં મુખ્ય પાત્રો- સિડ પોતાનો પહેલો પગાર પિતાનાં હાથમાં આપે છે તે દ્રશ્ય અને બની પોતાનાં સ્વપ્ન માટે વિદેશ જઈ રહ્યો છે ત્યારે પિતા સાથેની વાતચીત ખૂબ જ લાગણીશીલ છે. ઝોયા અખ્તરની 'દિલ ધડકને દો'માં અનિલ કપૂરનું પાત્ર બહારથી કડક દેખાતો પિતા, પરંતુ અંદરથી કોમળ પુરુષ છે, જે પોતાના અહંકાર માટે સંતાનોને મજબૂર પણ કરી શકે છે અને સંતાનોની ખુશી માટે પોતાની આબરૂ પણ એક બાજુ મૂકી શકે છે. 'દિલ ધડકને દો' ફિલ્મમાં પુત્ર તરીકે રણવીર સિંઘ જ્યારે પિતા અનિલ કપૂરને પૂછે છે કે શું પોતે એમની પર ભરોસો કરી શકે? કારણ કે પિતા જ એની જિંદગીની હોડીને ડૂબતી બચાવી શકે તેમ છે. ("ક્યા મૈં આપ પે ભરોસા કર શકતા હૂં પાપા? ક્યૂંકિ આપ હી મેરી લાઇફબોટ હો.") પિતા જે આપણને દરેક ડૂબતી પરિસ્થિતિમાં બચાવીને કિનારે લઈ આવે છે, હમેંશા વિચારે છે કે મારુ સંતાન જીવનમાં મારાથી પણ આગળ વધે, તેવા પિતાને સલામ. લવ યુ ડેડી!
સંબંધિત કેટલીક બીજી પોસ્ટ્સ -
Nice.
ReplyDelete